دومین میز تخصصی درباره چالشهای فناوری و ضرورتهای نوآوری در حوزه صنعت زعفران توسط کارگزاری بشرا پژوه در محل اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی استان در تاریخ 8 اسفند 1403 برگزار شد. گزارش محتوای مرتبط آن با دفتر نوآوری و ارتباط با جامعه و صنعت دانشکده داروسازی در ذیل ارائه میگردد.

در ابتدا فهرستی از فناوران فعال در حوزه صنعت زعفران در میدانهای مختلف گیاهی، غذایی، دارویی و ... معرفی شد و همچنین نیازهای فناورانه ای که همچنان خلأ آنها در صنعت احساس می­شود بیان گردید.

از آنجایی که دانشگاه محل ایجاد دانش فنی در جهت رفع نیاز به فناوری و توسعه فناوریهای موجود است، اما صنعت محل اصلی استفاده از آن دانش فنی است، لازم است که پلی جهت مرتبط سازی دانش فنی به افرادی که اصول تجارت را در دست دارند وجود داشته باشد. دفتر نوآوری و ارتباط با جامعه و صنعت دانشکده داروسازی در تلاش است که این مسئله را به نحو احسن پیاده سازی کند.

در صنعت زعفران، یکی از بزرگترین مشکلات، این است که نگاه ما فقط به کلاله آن معطوف شده است و بقیه اجزای آن را فراموش کرده­ایم، درحالی که در کشورهای دیگر، بسترهای فروش اینترنتی بخشهای مختلف گیاه زعفران با اهداف مختلف وجود دارد.

چالش مکانیزاسیون در تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و حتی فرآوری گیاه وجود دارد. در حال حاضر در ایران و حتی بسیاری از کشورهای دیگر، یک یا چند کارگر به صورت چشمی ناخالصیها، پرزها و ضایعات را حجم انبوهی از محصولات زعفران شناسایی می­کند و به صورت دستی آن را جدا می­کند که این مسئله می­تواند بازدهی و کیفیت را کاهش بدهد. منجر به کاهش سهم تجارت در ایران شود.

متاسفانه در ایران گسستگی دانشی وجود دارد و باید بستری فراهم کرد تا بتوان بین صاحبان پژوهش و صنایع ارتباط مستقیم برقرار کرد. دفاتر ارتباط با صنعت در اینجا باید نقش کلیدی و پررنگی را نشان بدهند.

هرچند در یک تحقیق دانشگاهی، یک پلتفورم مبتنی بر کمومتریکس معرفی شده است که بتواند در لحظه و سریع اصالت گیاه را تأیید کند، اما همچنان خلأ این فناوری و دانش در صنعت زعفران به ویژه صنایع دارویی احساس می­شود.

فقدان پایه زعفران در صنایع متعدد مانند دارو، نانوایی، تنقلات، طعم دهنده غذا و حتی زعفران مایع به دلیل نبود دانش فنی به جهت پایدارسازی آن به شدت احساس می­شود. برخی چالشها در زمینه مصرف کننده این محصولات است. در صنعت غذایی، یکی از پرطرفدارترین محصولات، دمنوشهای حاوی زعفران است. چالش عمده در این صنعت افت رنگ، طعم و عطر گیاه است. هرچند برخی از محققان توانسته­اند با تغییر ماهیت فرمولاسیون، برای مثال تهیه گرانول، این مشکل را بهبود بدهند، اما متأسفانه از نظر مصرف کنندگان این مسئله چالش انگیز وجود دارد که به اصالت گیاه تردید وارد می­شود و امکان بروز تقلب را افزایش می­دهد. باید بتوان یک فناوری یا دانش فنی را توسعه داد که در همان دمنوش باعث افزایش سرعت آزادسازی رنگ و طعم و حفظ آن بشود.

هرچند گیاه زعفران، از نظر ژنتیکی، تریپلویید و عقیم است، اما تنوع ژنتیکی متعددی در ایران و دنیا دارد و هنوز جا دارد که مطالعات ژنتیکی مؤثری در این حوزه و حتی تهیه بانک ژنتیکی از گیاه زعفران اجرا شود.

در زمینه تعیین و شناسایی ضایعات زعفران نیز هنوز دانش فنی مناسبی وجود ندارد. همچنین باید مطالعاتی تکمیل کننده نیز اجرا شود تا بتواند موارد کاربردی این ضایعات را بررسی کند. شاید بسیاری از این ضایعات اثرات مناسبی داشته باشند و بتوان از آنها در صنایع دیگر استفاده کرد.

حفظ رطوبت گیاه در محدوده استاندارد یکی از چالشهای بزرگ این صنعت است. چنانچه رطوبت کاهش پیدا کند، اصطلاحاً گیاه پیر می­شود و محصول کیفیت لازم را ندارد، چنانچه رطوبت آن بیش از حد فراتر برود، بستر مناسبی برای رشد میکروبی خواهد بود. بنابراین حفظ رطوبت گیاه در محدوده کنترل، یا فناوری که بتواند حین فرآوری گیاه مشکل رطوبت را حل کند، یک خلأ دانشی در این زمینه است. کنترل بار میکروبی و روشهای ضدعفونی کردن گیاه نیز باید به صورت دقیق مطالعه شود.

شرکت سینا اخوان سلامت یکی از صنایع حاضر در این جلسه درباره توان تولید عصاره با فناوری حلال فرابحرانی صحبتهایی را مطرح کرد.  این شرکت آمادگی لازم را جهت همکاری با واحدهای پژوهشی دارد.

پژوهشکده زعفران در تربت حیدریه آماده همکاری با پژوهشگران و حمایت از طرحهای آنها در حوزه زعفران است. این پژوهشکده می­تواند به عنوان یک همکار بالقوه در زمینه ارتباط با صنعت برای تمامی دانشگاهیان گرامی فعالیت داشته باشد.

سوال اساسی که در این جلسه وجود دارد این است که چرا ما نباید متولی ارائه استاندارد بین المللی در زمینه زعفران باشیم و دنیا درباره ناخالصیها و روشهای کشت و ارزیابی آن از ما سوال نپرسد؟

در پایان همایش دومین میز تخصصی نوآوری و توسعه زعفران لازم است به این مطالب اشاره شود که دفتر نوآوری و ارتباط با جامعه و صنعت، وظیفه اصلی خود را در مرتبط سازی بخش صنعت با بخش دانشگاه در جهت بهبود و رفع این چالشها می­داند و در حل این مسائل از تمامی ظرفیتها و تلاشهای خود استفاده می­کند. به همین دلیل از دانشجویان و پژوهشگران گرامی دعوت می­کند نظرات ارزشمند خود را به این دفتر ارائه بدهند. در عین حال، به استحضار می­رساند که با توجه به برگزاری ششمین دوره نوآوری دارویی کشور «نوداک» در هفته آخر فروردین، از دانشجویان گرامی دعوت می­شود تا ایده های خود را در جهت رفع این مشکلات در این رویداد ثبت کنند، پس از بررسی و آموزشهای اولیه، دفتر نوآوری و ارتباط با صنعت و جامعه تلاش می­کند تا صاحبان دانش فنی را به نیازمندان این دانش جهت توسعه و انعقاد قرارداد معرفی کند. یکی از قوانینی که می­تواند شرکتها را به سرمایه گذاری در این حوزه سوق بدهد، قوانین مربوط به اعتبار مالیاتی است.